Mehmet Emin Resulzade Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde düzenlenen panelle anıldı. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve İzmir Azerbaycan Derneği (İZAZDER) iş birliğinde “Bir Kere Yükselen Bayrak Bir Daha İnmez: Mehmet Emin Resulzade” başlıklı panel gerçekleştirildi. Panelde Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kurucusu ve Türk Dünyasının önde gelen aydınlarından birisi olan Mehmet Emin Resulzade’nin Türk Dünyası’na katkıları, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve Resulzade’nin Azerbaycan’ın bağımsızlığı için verdiği çabalar konuşuldu.
EÜ Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yılmaz Özkaya’nın başkanlığını üstlendiği panele konuşmacı olarak; EÜ Edebiyat Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yavuz Akpınar, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Selçuk Türkyılmaz ve “Türkiye’de Bir Millet ve Hak Yolcusu Mehmet Emin Resulzade” adlı kitabın yazarı Dilgam Ahmed katıldı.
Panelin açılış konuşmasını gerçekleştiren İzmir Azerbaycan Derneği Başkanı Perviz Altay, “Hepinizi Derneğimiz adına saygı ve sevgiyle selamlıyorum. Bugün, Azerbaycan halkının gönlünde, Azerbaycan tarihinde çok önemli bir yere sahip olan Mehmet Emin Resulzade’yi anacağız. Azerbaycan’ımız, onun fikirleri esasıyla kurulmuştur. Sivil toplum teşkilatlarının son dönemlerde bilimsel çalışmalara çok az yer verdiklerini görüyoruz. Bizler de bilimsel çalışmalara önem vererek bu tarz etkinliklere daha fazla yer verip üniversitelerimiz ile birlikte toplumumuzu aydınlatmaya, bu fikirleri aşılamaya devam edeceğiz. İyi bir panel geçirmenizi temenni ediyorum” dedi.
“Şii-Sünni ayrımının sona ermesinde Resulzade’nin önemli payı var”
Mehmet Emin Resulzade’nin Sünni-Şii ayrılığının sona ermesindeki rolü ile ilgili konuşan EÜ Edebiyat Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yavuz Akpınar, “Şah İsmail, Alevi Türkmenleri etrafına topladı. Bu Alevi Türkmenleri eski Türk devlet gelenekleri içerisinde Şah İsmail’e bir şeyh olarak bağlandılar. Safevi Devleti, Şah İsmail tarafından kurulduğunda onun yanına geçtiler. Anadolu’dan birçok Türkmen aile İran’a geçti. Şah İsmail bir Alevi devleti kurdu. Fakat çok geçmeden Osmanlı Devleti, Mısır’ı aldı, halifeliği Türkiye’ye getirdi ve din esasına dayalı bir devletin gelenekleri, Yavuz Sultan Selim tarafından atıldı. Şah İsmail’in oğlu Şah Abbas, zamanında Alevilikten Caferiliğe geçildi. Böylelikle Türk tarihinde Şiilik ve Sünnilik diye dini bir kavga oluştu. Bugün eğer bu Şiilik-Sünnilik ihtilafları Türklük nazarında ortadan kaldırıldıysa bunda Mehmet Emin Resulzade’nin büyük bir payı var. Belki Azerbaycan Cumhuriyeti’ni kurmasından da büyük payı vardır. Çünkü bu ayrılık bizi senelerce mahvetti” diye konuştu.
Mehmet Emin Resulzade’nin hayatı ile ilgili anekdotlar paylaşan yazar Dilgam Ahmed, “Resulzade, 1918 senesinde Türkiye’ye iki defa Batum ve Trabzon konferansları nedeniyle gelmiştir. Bu dönemde Resulzade’nin Trabzon Konferansındaki görevi aslında tercümanlıktı. Ama daha sonra Batum Konferansı’nın sonunda artık Azerbaycan temsilcisiydi. Türkiye ile imzalanan 4 Haziran 1918 tarihindeki ilk anlaşmanın altında da Resulzade’nin imzası vardı. Resulzade, 1918 senesinin Haziran ayından Ekim ayının sonuna kadar İstanbul’da kaldı. Azerbaycan Cumhuriyeti kurulmuştu ama cumhuriyeti dünyada tanıtmak gerekiyordu. İstanbul’da büyük devletlerin büyükelçileri vardı. Seslerini buradan daha iyi duyurabileceklerdi. Ondan dolayı Resulzade’in başkanlığında bir heyet kuruldu ve bu heyet gazetelere mülakatlar verdi. Aynı zamanda Sultan VI. Mehmet ile görüştü. Kendisi ordayken vefat eden Sultan V. Mehmet’in cenaze merasimine katıldılar. Resulzade’nin bu görüşmeleri son derece önemli oldu ve Kafkas İslam Ordusu’nun kurulması, Bakü’nün kurtarılması ve Azerbaycan’ın fiilen bağımsızlığını kazanması bu faaliyetin neticesiydi. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin işgalinden sonra Resulzade’nin iki senelik Moskova ve sürgün hayatı vardır. Daha sonra 1922 senesinin Eylül ayından itibaren kaçış planı gerçekleştirilmiş ve nihayetinde Finlandiya’ya gitmiş, daha sonra Berlin, Paris üzerinden 1922 senesinin Aralık aynın ikinci yarısından itibaren İstanbul’a gelmiştir. 1922-1930 yılları arasında ilk dönem muhacirlik hayatı olan Resulzade’nin bu dönemi ile ilgili Türk arşivinde önemli belgeler açıklanmıştır. Bu belgelerden görüyoruz ki Resulzade, İstanbul’a geldiği zaman yeni Türk Hükümeti ile ilişkiler kurmaya çalışmış ve Avrupa ile görüşmüştür” diye konuştu.
“Azerbaycan’ın bağımsızlık fikrini geleceğe taşıdı”
Resulzade’nin kaleme aldığı yazılar ile ilgili konuşan Doç. Dr. Selçuk Türkyılmaz “Resulzade’nin yazılarını, baştan sona kadar belirli bir amaç doğrultusunda yazdığını görüyoruz. Yeni Kafkasya dergisi 1923’ten itibaren çıkıyor. 1927’e dek de sürüyor. 1928’de de Azeri Türk Dergisi çıkıyor. Onun, milliyetçi bir bakış açısına sahip olmasını ön plana koyarak hangi edebi akıma mensup olabileceği ile ilgili kafamda pek çok soru oluştu. Sadece bir yazı yazmak maksadıyla değil, Azerbaycan fikrini, Azerbaycan’ın bağımsızlık fikrini daima ayakta tutma ve geleceğe taşıma isteğini yazılarında görüyoruz” dedi.
Panelin ardından konuşmacılara katılım belgesi takdim edildi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
